Azerbaycan’daki en eski insan yerleşimleri Taş Devri’ne kadar uzanır, bu yerleşimin bulgularına Azıh Mağarası’nda rastlanmıştır.

Azerbaycan’da milattan önce dokuzuncu yüzyılda, ilk İskit-Saka yerleşimleri başladı. İskitlerin ardından Manna Devleti (MÖ IX), sonra İranlı Medler (Persler), Aras Nehri’nin güneyindeki bölgeye egemen oldular (MÖ IIV). Medler, MÖ 900-700 arasında büyük bir imparatorluk kurdular ancak MÖ 549 yılında yıkıldılar ve topraklarına Ahameniş İmparatorluğu sahip oldu. Ahamenişlerin, Azerbaycan topraklarını da ele geçirmesi üzerine buralarda Zerdüştlük yayılmaya başladı. Daha sonra Büyük İskender’in imparatorluğu Azerbaycan’da egemen oldu, devamında Selevkos İmparatorluğu’na bağlandı. Romalılar da Roma İmparatorluğu devrinde buraya yerleşti. Bölgenin asıl yerlileri olan Albanyalılar MÖ dördüncü yüzyılda bir imparatorluk kurdular. Bu devirde Zerdüştlük, Atropatena ve Kafkasya coğrafyasında yayıldı.

Albanya Sasani İmparatorluğunun vasal bölgesi haline geldi. Devlet hristiyanlığı kabul etti. Bölge uzun zaman Bizans ve Sasani akınlarına maruz kaldı ancak varlığını sürdürdü. Abbasi Halifesinin siyasi boşluğunda bölgede birçok devlet kuruldu. 11. yüzyılın başlarında Orta Asya’ dan Batı’ ya doğru ilerleyen Oğuz Türkleri bölgeyi ele geçirdi. Bölgeyi ele geçiren ilk Türk Devleti Gazneliler oldu 1030. Bölge 1136′ da İldenizliler, Moğol istilasından sonra İlhanlılar, bir süre Altın Orda, 14. yüzyılda ise Karakoyunlular, Akkoyunlular hakimiyetinde kalmış.

1500 yılında Safevi Devleti bünyesinde olan bölgede daha sonra bir çok hanlık kurulmuştur. Rus İran savaşlarının ardından 1813 yılında bölgedeki hanlıkların çoğu Rus hakimiyetine girmiştir.

1828’de Rus İmparatorluğu’nun egemenliğine girmiştir. 1918’de Mehmet Emin Resulzade Müsavat Partisi’ni kurmuş ve Rus ve diğer devletlere karşı millî bilinç ve millî kuvvet oluşturulmuştur. 1918-1920’de Kafkasya Kurultayı’nı toplamış ve 28 Mayıs 1918’de de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’ni kurmuşlardır. Bu devlet Orta Doğu’da ilk cumhuriyet olmuştur. Ancak 1920’de Kafkasya ötesi Sovyetler Birliği’ne katılmıştır. 30 Ağustos 1991’de SSCB çöküşüyle bağımsızlığını yeniden ilan etmiştir.

1990 yılından sonra, Azerbaycan SSC Yüksek Konseyi, başlıktaki “Sovyet Sosyalist” kelimesini kaldırdı, Azerbaycan Cumhuriyeti Bağımsızlık Bildirisi’ni kabul etti ve devlet bayrağı olarak Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin bayrağını kullanmaya başladı. 18 Ekim 1991’de Azerbaycan Yüksek Konseyi, ülkede yapılan referandum yoluyla Bağımsızlık Bildirisi’ni doğrulattı ve bağımsız oldu; Aralık 1991’de Sovyetler Birliği resmen dağıldı.

Azerbaycan, Güney Kafkasya’da yer alan bir Avrasya ülkesidir.

Bulunduğu konum, Doğu Avrupa ve Güneybatı Asya’dır.

Ülke 38° ve 42° kuzey enlemleri ile 44° ve 51° doğu boylamları arasındadır.

Sınırlarının uzunluğu 2.648 kilometredir. Bu uzunluğun 1007 kilometresi Ermenistan, 756 kilometresi İran, 480 kilometresi Gürcistan, 390 kilometresi Rusya ve 17 kilometresi Türkiye sınırlarını oluşturmaktadır.

Sahil şeridi 800 kilometre uzunluğundadır.

Azerbaycan’ın en yüksek noktasını Bazardüzü Dağı oluşturur (4.466 m).

Hazar Denizi en alçak noktasını (−28 m) oluşturur.

Çevresinin dağlar ve yüksek tepelerle çevrili olmasına rağmen Azerbaycan’ın büyük bir kısmı ovadır ve topraklarının en verimli yerleri arasında Kura ve Aras ırmaklarının karıştığı deltadır.

Azerbaycanda ılıman bir iklim vardır ancak Hazar Denizinden içeriye doğru, yüksek dağlarda ve diğer yüksek kesimlerde sert bir iklimle karşı karşıya kalınır. Yüksek kesimlerde kışlar uzun, soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise serin geçer. Ovalarda ise kışlar serin ve yağmurlu ve kimileyin karlı, yazlar sıcak ve kurak geçer.

Azerbaycan sınırları içinde yaşayan 106 çeşit memeli, 97 çeşit balık, 10 amfibik tür ve 52 çeşit sürüngen tespit edilmiştir. Ülkenin millî hayvanı olan Karabağ atı, bir dağ-bozkır yarış atıdır ve endemiktir; iyi huylu, hızlı ve zariftir. Günümüzde, türü tehlike altında olan hayvanlardandır.

Azerbaycan siyasi sistemi, yeni Anayasanın 12 Kasım 1995 tarihinde kabul edilmesiyle tamamlanmıştır. Anayasanın 23. maddesine göre Azerbaycan Cumhuriyeti devlet sembolleri bayrak, arma ve millî marştır. Azerbaycan’daki devlet gücü sadece iç meselelerle ilgili yasa ile sınırlıdır, ancak uluslararası meseleler için ayrıca uluslararası anlaşma hükümleri ile sınırlıdır.

İcra, Yasama ve Yargı bölümlerinden oluşan Anayasa başkanlık cumhuriyeti olduğunu belirtiyor. Yasama yetkisi, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ndeki tek meclisli Ulusal Meclis ve Yüksek Ulusal Meclis tarafından tutulur. Millî Meclis olarak adlandırılan Azerbaycan Parlamentosu, 125 milletvekilinden oluşmakta ve seçilen her üye için 5 yıl olmak üzere, çoğunluk oylaması sistemine göre seçilmektedir.

Yürütme yetkisi, yedi yıllığına doğrudan seçimle seçilen Başkan ve Başbakan tarafından yerine getirilir. Başkan, hem Cumhurbaşkanı hem de Millî Meclis’e karşı sorumlu olan bir yürütme organı olan Bakanlar Kurulunu kurmaya yetkilidir. Azerbaycan Bakanı öncelikle başbakan, milletvekilleri ve bakanlardan oluşur. Cumhurbaşkanı Ulusal Meclisi feshetme hakkına sahip değildir, ancak kararlarını veto etme hakkına sahiptir.

Azerbaycan 10 ekonomik bölgeye ayrılmıştır; 66 rayonlar ve 12’si cumhuriyetin doğrudan yetkisi altında olan 77 şehir. Azerbaycan, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ni içerir. Azerbaycan Cumhurbaşkanı bu birliklerin valilerini atarken, Nahçivan hükûmeti Nahçivan Özerk Cumhuriyeti parlamentosu tarafından seçilir ve onaylanır.

2019 nüfus sayımına göre Azerbaycanın en büyük idari birimi 2,277,500 kişi ile Bakü, en küçük idari birimi ise 16,400 kişi ile Hızı olmuştur.

Ülke, Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanınca, 9 Ekim 1991 tarihinde Silahlı Kuvvetler Kanunu’na göre, Azerbaycan Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri oluşturuldu.

Silahlı kuvvetler Azerbaycan Kara Kuvvetleri, Azerbaycan Hava Kuvvetleri, Azerbaycan Hava Savunma Kuvvetleri ve Azerbaycan Deniz Kuvvetlerinin askeri birliklerinden oluşmaktadır.

Bütçesinin 2019 yılı itibarıyla 6 milyar manat (7.5 milyar ABD doları) olduğu belirtildi.

Azerbaycan ordusu içerisinde tank, zırhlı araçlar ve pek çok hava unsuru yer almaktadır. Ayrıca, Türk yapımı İHA ve SİHA’lar da yer almaktadır.

Kara Kuvvetleri

Tanklar – 570

Zırhlı Savaş Araçları- 1.451

Kundağı Motorlu Silahlar – 187

Çekili Topçular – 227

Çoklu Roketatarlar – 162

Hava Kuvvetleri

Toplam Uçaklar – 147

Av-Önleme Uçakları – 17

Nakliye Uçakları – 1

Eğitim Uçakları – 29

Helikopterler – 88

Taarruz Helikopterleri – 17

Deniz Kuvvetleri

Toplam Donanma Gücü – 31

Firkateyn – 1

Denizaltı – 4

Sahil Güvenlik Botu – 13

Mayın Gemileri – 7

    GSYİH :    47,2 milyar ABD Doları

    GSYİH Büyüme Oranı :     %2,7

    GSYİH Dağılımı :     Tarım:%6,2, Endüstri:%51,7, Hizmetler:%42,1

    Kişi Başı GSYİH :    4.690 ABD Doları

    Enflasyon Oranı :     %2,8

    İşsizlik Oranı :     %5

    Toplam Döviz Rezervleri :     44,5 milyar ABD Doları

    Toplam İhracat :     17,9 milyar ABD Doları

    Toplam İthalat :     10,3 milyar ABD Doları

    Para Birimi :    Manat

    Ticaret ortakları :    Rusya, İtalya, Türkiye, Hindistan, İsrail, Romanya

    İhracat kalemleri :    Ham petrol ve türevleri, gıda ürünleri, alüminyum, tekstil

    İthalat kalemleri :    Makine ve ekipmanları, otomotiv, tütün mamülleri, tahıl, makine ve aksamı

    Türkiye-Azerbaycan ekonomik ilişkileri

    İhracat kalemlerimiz:     Demir/çelik inşaat ve aksamı, temizlik malzemeleri, radyo/televizyon yayını    için verici cihazlar vb.

    İthalat kalemlerimiz:    Petrol/doğalgaz, plastik ürünleri, işlenmemiş alüminyum,    organik kimyasal maddeler

    Azerbaycan’daki Türk yatırımları :     11 milyar Dolar (2002-2019)

    Ülkemizdeki Azerbaycan Yatırımları:    19,5 milyar Dolar (2002-2019)

    Ülkemize gelen turist sayısı     : 842.057 (2019)

    İkili ticaret hacmimiz – 2019 (milyar Dolar)

    İhracatımız:     1,63

    İthalatımız:     2,55

    Hacim:     4,18

    Denge:     920 (milyon Dolar)

Kaynak linki: http://www.mfa.gov.tr/azerbaycan-ekonomisi.tr.mfa

2019 yılında Azerbayan’ın nüfusu 85.651 kişi veya %0,9 oranında artarak 1 Ocak 2020 tarihine 10.067.108 kişiye ulaşmıştır. Nüfusun %52,8’i şehirlerde, %47,2’si köylerde yaşamakta olup, %9,9’u erkek, %50,1’i ise kadınlardan oluşmaktadır.

Ülke genelinde 1 km2 alana düşen kişi sayısı 116 olmuş, bu gösterge Bakü (1072 kişi), Lenkeran (156 kişi), Abşeron (155 kişi) bölgelerinde ülke genelinden yüksek olmuştur.

Azerbaycan diasporası 42 ülkede bulunur ve Alman kültür toplumu “Karelhaus”, Slav Kültür Merkezi, Azerbaycan-İsrail Topluluğu, Kürt Kültür Merkezi, Uluslararası Talış Derneği, Lezgi Ulusal Merkezi, Azerbaycan-Tatar topluluğu, Kırım Tatarları topluluğu da dahil olmak üzere Azerbaycan içinde etnik azınlıklar için birçok merkez bulunmaktadır.

2009 nüfus sayımına göre, ülkenin nüfusunun %91.60 Azerbaycanlılar, %2.02 Lezgiler, %1.35 Ermeni (hemen hemen tüm Ermeniler ayrılıkçı Dağlık Karabağ bölgesinde yaşıyor), %1.34 Rus, %1.26 Talış, %0.56 Avar, %0.43 Türk, %0.29 Tatar, %0.28 Tat, %0.24 Ukraynalı, %0.14 Sahurlar, %0.11 Gürcü, %0.10 Yahudi, %0.07 Kürt ve %0.21’nu diğer azınlıklar oluşturmaktadır.

Azerbaycan’da toplam olarak 77 şehir, 64 daha küçük rayon düzeyi şehirler ve bir özel statülü şehir bulunmaktadır. Bunları 257 şehir tipi yerleşim ve 4620 adet köy tarafından takip edilmektedir.

Azerbaycan’ın resmi dili Azerice olup nüfusun %92’sinin ana dilidir. Azerice Türk dil ailesi’nin Oğuz grubu içerisindedir ve Türkçe, Kaşkayca ve Türkmence ile yakından ilgilidir. Buna karşın Türk Dil Devrimi gibi bir devrim Azerbaycan’da yaşanmadığı İçin Türkçeye oranla daha fazla Arapça-Farsça sözcük içermektedir.

Nüfusun yaklaşık %97’si Müslümandır. Müslümanların %85’i Şii Müslümanlar ve %15’i Sünni Müslümanlardan oluşur ve Azerbaycan Cumhuriyeti dünyanın en yüksek ikinci Şii nüfusu yüzdesine sahiptir. Diğer inançlar ülkenin çeşitli etnik grupları tarafından uygulanmaktadır. Anayasa’nın 48. maddesi uyarınca, Azerbaycan laik bir devlettir ve dini özgürlük sağlamaktadır.

Azerilerin yüksek bir yüzdesi, özellikle bilimsel ve teknik konularda bir tür yükseköğrenim görmüştür. Sovyet döneminde okuryazarlık ve ortalama eğitim seviyeleri, standart alfabedeki iki değişikliğe rağmen, 1920’lerde Arap alfabesi’nden Latin alfabesi’ne ve 1930’larda Latin alfabesi’nden Kiril alfabesi’e geçilmiştir. 1992 yılında ise Latin alfabesine geri dönüldü.

Azerbaycan kültürü, tarihinden de anlayabileceğimiz üzere bir çok unsurun birleşmesi ile oluşmuştur. Batı kültürünün etkisi tüm dünya gibi burada da etkili olsa da geleneksel yapı korunmaktadır.

Azerbaycan kültürünün ana unsurlarından bazıları şunlardır: müzik, edebiyat, halk oyunları ve sanat, mutfak, mimari, sinematografi ve Nevruz. Aile tatili olan Nevruz, eski İran Zerdüştlük dininde Yeni Yıl geleneksel kutlamalarından türemiştir.

Azerbaycan’ın ulusal ve geleneksel kıyafetleri Çuha ve Papak’dır.

Yaklaşık 1.000 yıllık geçmişi olan Azerbaycan müziği ritmik ve farklı melodiler üretmiş, müziğinin konularını Azeri halkının yaşantıları ve karşılaştıkları sosyal olaylarından konu almıştır. Azeri dili çoğunlukla Türkçe, Arapça ve Farsça kökenli sözlerden etkinlendiğinden yapılan geleneksel Azeri müziklerde de Kafkas,Orta Asya ve İran ağırlıklı etkileri göze çarpmaktadır.

Geleneksel Azeri müziklerinde çalgı olarak tar ,kemençe, ut, bağlama, balaban, zurna, kaval, nağara, garmon , tütek, tef ve davul kullanılmaktadır.

1960’lı yılların ortalarından bu yana, Batı’dan etkilenen Azerbaycan pop müziği, çeşitli şekillerde, Azerbaycan’da popülerlik kazanırken, rock ve hip hop gibi türler yaygın olarak üretildi ve popülerlik kazandı.

Eldar ve Nigar, Azerbaycan’ın 2012’de Bakü’de yarışmaya ev sahipliği yapma hakkı veren “Running Scared” şarkısıyla 2011 Eurovision Şarkı Yarışması’nda birincilik kazandı.

Şimdiye kadar Azerbaycan’da 3000’den fazla film çekilmiştir.

Çok çeşitli olan Azerbaycan yemekleri genellikle etli, sebzeli, sütlü, hamur işli yemekler ve pilavlarla ile çorbalardan oluşur. Zeytinyağlı yemekleri yoktur. Azerbaycan mutfağında dikkat çeken bir özellik de şudur: Aynı türe ait yiyeceklerin pek çok çeşidinin olması. Örneğin dolma ve sarmanın 30’dan çok, pilavın 200’den fazla çeşidinin olduğu bilinmektedir. Bu durum çorbalar, hamur işleri, et ve sebze yemekleri, tatlılar, salatalar için de geçerlidir.

Serbest güreş Azerbaycan’ın millî sporudur. Azerbaycan bu dalda toplam 14 madalya kazanmıştır. Günümüzde Azerbaycan’daki en yaygın sporlar satranç ve futboldur.